‘‘อุจฺฉงฺคปญฺโญ ปุริโส, เสยฺโย เอเตน วุจฺจติ;
อภิกฺขณมฺปิ เจ โหติ, คนฺตา ภิกฺขูน สนฺติเกฯ
‘‘อาทิํ กถาย มชฺฌญฺจ, ปริโยสานญฺจ ตาทิโส;
นิสินฺโน อาสเน ตสฺมิํ, อุคฺคเหตฺวาน พฺยญฺชนํ;
วุฏฺฐิโต นปฺปชานาติ, คหิตํ หิสฺส [คหิตมฺปิสฺส (ก.)] มุสฺสติฯ
‘‘ปุถุปญฺโญ จ ปุริโส, เสยฺโย เอเตหิ [เอเตน (ก.)] วุจฺจติ;
อภิกฺขณมฺปิ เจ โหติ, คนฺตา ภิกฺขูน สนฺติเกฯ
‘‘อาทิํ กถาย มชฺฌญฺจ, ปริโยสานญฺจ ตาทิโส;
นิสินฺโน อาสเน ตสฺมิํ, อุคฺคเหตฺวาน พฺยญฺชนํฯ
‘‘ธาเรติ เสฏฺฐสงฺกปฺโป, อพฺยคฺคมานโส นโร;
ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน, ทุกฺขสฺสนฺตกโร สิยา’’ติฯ ทสมํ;
ปุคฺคลวคฺโค ตติโยฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
สมิทฺธ [กายสกฺขิ (สี.), สวิฏฺฐ (สฺยา. กํ.), เสฏฺฐ (ก.)] -คิลาน-สงฺขารา, พหุการา วชิเรน จ;
เสวิ-ชิคุจฺฉ-คูถภาณี, อนฺโธ จ อวกุชฺชตาติฯ
4. เทวทูตวคฺโค
1.สพฺรหฺมกสุตฺตํ
[31] ‘‘สพฺรหฺมกานิ , ภิกฺขเว, ตานิ กุลานิ เยสํ ปุตฺตานํ มาตาปิตโร อชฺฌาคาเร ปูชิตา โหนฺติฯ สปุพฺพาจริยกานิ, ภิกฺขเว, ตานิ กุลานิ เยสํ ปุตฺตานํ มาตาปิตโร อชฺฌาคาเร ปูชิตา โหนฺติฯ สาหุเนยฺยานิ , ภิกฺขเว, ตานิ กุลานิ เยสํ ปุตฺตานํ มาตาปิตโร อชฺฌาคาเร ปูชิตา โหนฺติฯ ‘พฺรหฺมา’ติ, ภิกฺขเว, มาตาปิตูนํ เอตํ อธิวจนํฯ ‘ปุพฺพาจริยา’ติ, ภิกฺขเว, มาตาปิตูนํ เอตํ อธิวจนํฯ ‘อาหุเนยฺยา’ติ , ภิกฺขเว, มาตาปิตูนํ เอตํ อธิวจนํฯ ตํ กิสฺส เหตุ? พหุการา, ภิกฺขเว, มาตาปิตโร ปุตฺตานํ, อาปาทกา โปสกา, อิมสฺส โลกสฺส ทสฺเสตาโรติฯ
‘‘พฺรหฺมาติ มาตาปิตโร, ปุพฺพาจริยาติ วุจฺจเร;
อาหุเนยฺยา จ ปุตฺตานํ, ปชาย อนุกมฺปกาฯ
‘‘ตสฺมา หิ เน นมสฺเสยฺย, สกฺกเรยฺย จ ปณฺฑิโต;
อนฺเนน อถ ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;
อุจฺฉาทเนน นฺหาปเนน [นหาปเนน (สี.)], ปาทานํ โธวเนน จฯ
‘‘ตาย นํ ปาริจริยาย, มาตาปิตูสุ ปณฺฑิตา;
อิเธว [อิธ เจว (สี.)] นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทตี’’ติ [สคฺเค จ โมทตีติ (สี.) อิติวุ. 106 อิติวุตฺตเก]ฯ ปฐมํ;
2. อานนฺทสุตฺตํ
[32] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ –
‘‘สิยา นุ โข, ภนฺเต, ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา อิมสฺมิญฺจ สวิญฺญาณเก กาเย อหงฺการมมงฺการมานานุสยา นาสฺสุ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตสุ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา นาสฺสุ; ยญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ อุปสมฺปชฺช วิหรโต อหงฺการมมงฺการมานานุสยา น โหนฺติ ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยา’’ติ? ‘‘สิยา, อานนฺท, ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา อิมสฺมิญฺจ สวิญฺญาณเก กาเย อหงฺการมมงฺการมานานุสยา นาสฺสุ, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตสุ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา นาสฺสุ; ยญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ อุปสมฺปชฺช วิหรโต อหงฺการมมงฺการมานานุสยา น โหนฺติ ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยา’’ติฯ
